Witamina B1 (tiamina) jest związkiem biorącym udział w wielu procesach metabolicznych organizmu. Jest kofaktorem wielu szlaków metabolicznych, odgrywa kluczową role w procesie oddychania tlenowego. Uważa się, że około połowa społeczeństwa krajów uprzemysłowionych cierpi na łagodny niedobór tej witaminy.  Do niedoboru predysponują źle zbilansowane diety zwłaszcza stosowane w odchudzaniu, spożywanie gotowych wysoko przetworzonych pokarmów, a także sytuacje zwiększonego zapotrzebowania na ta witaminę jak: podeszły wiek, cukrzyca, ciąża, dializoterapia.

Aktywna postać witaminy B1 (dwufosforan tiaminy) bierze udział w jednym z najważniejszych szklaków metabolicznych zachodzących w komórce – glikolizie. Witamina B1 odgrywa szczególną rolę u chorych na cukrzycę, ponieważ pozwala zbilansować nadmierny poziom glukozy we krwi. Podwyższony poziom glukozy we krwi prowadzi do nagromadzenia się produktów pośrednich glikolizy tzw. fosfotrioz, które z kolei uruchamiają boczne niekorzystne szlaki przemian (szlak poliolowy, heksozowy oraz szlak tworzenia końcowych produktów glikacji białek - AGE), które odpowiadają za nadprodukcję rodników tlenowych będących bezpośrednią przyczyną powstawania uszkodzeń komórek (m.in. śródbłonka naczyń) i wystąpienie powikłań cukrzycowych manifestujących się klinicznie.

Witamina B1 w stężeniu we krwi ponad 50 mikromoli/l, powoduje zwiększenie aktywności transketolazy, która sprawia, że u chorych z hiperglikemią nadmiar fruktozo-6-fosforanu i aldehydu 3-fosfoglicerynowego zostaje zużyty w cyklu pentozowym i tetrozowym unikając w ten sposób uruchomienie niekorzystnych szlaków metabolicznych glukozy prowadzących do powikłań cukrzycy.

U chorych z cukrzycą szczególne znaczenie ma pochodna tiaminy o nazwie benfotiamina, która jest syntetyczną „ulepszoną wersją” tiaminy o większej biodostępności i rozpuszczalną w tłuszczach (w przeciwieństwie do zwykłej tiaminy). Co ważne, zarówno zwykła tiamina, jak i benfotiamina są metabolizowane w organizmie do tej samej formy aktywnej, czyli dwufosforanu tiaminy. Benfotiamina zastosowana odpowiednio wcześnie pozwala zmniejszyć ryzyko powikłań wynikających z hiperglikemii, takich jak neuropatie, mikroangiopatie oraz zmiany w śródbłonku dużych naczyń prowadzące do udarów oraz zawału serca.

Dlatego benfotiamina powinna być włączana do leczenia pacjentów z cukrzycą już na wczesnym etapie choroby, ponieważ  jest jednym z podstawowych leków zabezpieczających pacjenta przed szkodliwymi dla organizmu szlakami metabolizmu nadmiaru glukozy. Znaczenie tego leku potwierdzają zalecenia Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego w przyczynowym leczeniu neuropatii cukrzycowej, gdzie benfotiamina jest jedną z trzech substancji aktywnych wskazanych przez Towarzystwo w przyczynowym leczeniu neuropatii cukrzycowej.

Pierwszym lekiem zawierającym benfotiaminę na polskim rynku była Benfogamma® zawiarająca 50mg wspomnianej substancji aktywnej. Obecnie Benfogamma® dostępna jest jako lek wydawany bez recepty, która idealnie sprawdza się w przeciwdziałaniu niedoborom witaminy B1, jako dawka kojarzona głównie z prewencją. Drugą dawką jest 300mg benfotiaminy wprowadzona na polski rynek w kwietniu 2018 jako Benfogamma Forte ze statusem leku na receptę i wskazana do leczenia neuropatii oraz zaburzeń sercowo-naczyniowych spowodowanych niedoborem witaminy B1. Pod koniec 2021 roku zmieniony został wygląd opakowań Benfogamma® wydawanej bez recepty - poniżej przestawione są stare oraz nowe wersje szaty graficznej. Jest to istotne, ponieważ obecnie pacjenci w aptekach mogą otrzymać zarówno stare, jak i nowe opakowania.

Piśmiennictwo:

1.       Waldemar Karnafel. Plejotropowe działanie benfotiaminy. Alergia, 2014, 1: 42-47.

2.        M. Majewska, N. Kozanecka, EW. Szałek. Działanie Benfotiaminy w farmakoterapii powikłań cukrzycowych. Farmacja Współczesna 2019; 12:151-157

3.       Zalecenia kliniczne dotyczące postępowania u chorych na cukrzycę 2021 – stanowisko Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego; Diabetologia Praktyczna 2021,7,1: 64-67

4.        SmPC Thiogamma Turbo-Set

5.       SmPC Benfogamma Forte

Nazwa produktu leczniczego: Benfogamma (Benfothiaminum), 50 mg. Skład jakościowy i ilościowy: 1 tabletka drażowana zawiera 50 mg benfotiaminy (Benfothiaminum). Postać farmaceutyczna: tabletki drażowane. Wskazania do stosowania: Leczenie i zapobieganie skutkom niedoborów witaminy B1 w organizmie. Niedobór witaminy B1 może wystąpić w następujących przypadkach: nieprawidłowym żywieniu ubogim w witaminę B1, karmieniu pozajelitowym, intensywnej diecie odchudzającej (głodowej) i hemodializie; przewlekłym alkoholizmie (alkohol blokuje wchłanianie witaminy B1) i w powikłaniach wynikających z przewlekłego alkoholizmu. Dawkowanie i sposób podawania: Zazwyczaj dawka wynosi: w celach zapobiegawczych: 1 tabletka drażowana 1-2 razy w tygodniu; w celach leczniczych: 1 tabletka drażowana 1-3 razy na dobę. Tabletki drażowane należy popijać wodą. Nie rozgryzać; nie żuć. Przeciwwskazania: Nadwrażliwość (alergia) na benfotiaminę, tiaminę lub którakolwiek z substancji pomocniczych. Specjalne ostrzeżenia i środki ostrożności dotyczące stosowania: Benfotiamina jest dobrze tolerowana i nieznane są sytuacje, w których powinny być zachowane środki ostrożności. Produkt leczniczy Benfogamma zawiera sacharozę, syrop glukozowy, makrogologlicerolu hydroksystearynian. Działania niepożądane: W pojedynczych przypadkach może wystąpić wysypka, prawdopodobnie jako reakcja nadwrażliwości. Przez zażyciem należy upewnić się, czy nie minął termin ważności podany na opakowaniu. Przedawkowanie: Nie ma doniesień o przedawkowaniu produktu leczniczego Benfogamma. Podmiot odpowiedzialny: Wörwag Pharma GmbH & Co. KG, Flugfeld-Allee 24, 71034 Böblingen, Niemcy. Pełna informacja o leku dostępna na życzenie. Informacja medyczna: Woerwag Pharma Polska Sp. z o.o. ul. Dziekońskiego 1, 00-728 Warszawa, tel. 22 863 72 81, fax 22 877 13 70. Numer pozwolenia na dopuszczenie do obrotu: 8614, wydane przez Ministra Zdrowia. Kategoria dostępności: Lek wydawany bez recepty.

Nazwa produktu leczniczego: Benfogamma Forte (Benfothiaminum), 300 mg. Skład jakościowy i ilościowy: 1 tabletka powlekana zawiera 300 mg benfotiaminy (Benfothiaminum); substancje pomocnicze: celul za mikrokrystaliczna, talk, powidon (K30), krzemionka koloidalna bezwodna, kroskarmeloza sodowa, glicerydy częściowe długołańcuchowe; skład otoczki (Opadry 07F28588): hypromeloza, talk, tytanu dwutlenek (E 171), glikol propylenowy, sacharyna sodowa. Postać farmaceutyczna: tabletki powlekane. Białe podłużne tabletki powlekane z linią podziału po obu stronach. Tabletkę można podzielić na równe dawki. Wskazania: Dorośli: leczenie potwierdzonego niedoboru witaminy B1; zapobieganie skutkom niedoboru witaminy B1, którego nie można skutecznie uzupełnić za pomocą diety, u pacjentów z grupy ryzyka; leczenie neuropatii i zaburzeń sercowo-naczyniowych spowodowanychniedoborem witaminy B1. Klinicznie rozpoznany niedobór witaminy B1 może wystąpić w następujących przypadkach: cukrzyca, niedobory diety i niedożywienie (np. beri-beri), długotrwałe żywienie pozajelitowe, intensywna dieta odchudzająca (głodowa), hemodializa, zaburzenia wchłaniania, przewlekły alkoholizm (kardiomiopatia spowodowana alkoholizmem, encefalopatia Wernickiego, zespół Korsakova), wzmożone zapotrzebowanie (np. ciążą i laktacja). Dawkowanie i sposób podawania: Dorośli: leczenie potwierdzonego niedoboru witaminy B1: jeśli lekarz nie zaleci inaczej, 1 tabletka (300 mg) na dobę. Zapobieganie skutkom niedoboru witaminy B1: zazwyczaj stosowana dawka początkowa wynosi ½ tabletki (150 mg) na dobę. Leczenie neuropatii i zaburzeń sercowo-naczyniowych spowodowanych niedoborem witaminy B1: zazwyczaj stosowana dawka początkowa wynosi ½ tabletki (150 mg) na dobę. Czas trwania leczenia określony jest przez odpowiedź na leczenie.Początkowo należy przyjmować produkt leczniczy Benfogamma Forte przez okres co najmniej 3 tygodni. Następnie dawka zależy od odpowiedzi na leczenie i wynosi ½ do 1 tabletki (150 mg do 300 mg). W przypadku braku odpowiedzi lub niewystarczającej odpowiedzi na leczenie niedoboru witaminy B1, należy ponownie rozważyć schemat leczenia. Dzieci i młodzież: nie ustalono skuteczności ani bezpieczeństwa stosowania produktu leczniczego Benfogamma Forte u dzieci i młodzieży w wieku poniżej 18 lat. Nie ma dostępnych danych. Osoby w podeszłym wieku: nie jest zalecane dostosowanie dawkowania u osób w podeszłym wieku. Pacjenci z zaburzeniem czynności nerek: u pacjentów z zaburzeniem czynności nerek można stosować normalne dawkowanie. Pacjenci z zaburzeniem czynności wątroby: nie ustalono bezpieczeństwa i skuteczności stosowania u pacjentów z zaburzeniem czynności wątroby. Tabletki powlekane należy połykać popijając dużą ilością płynu. Tabletki można przyjmować o dowolnej porze dnia. Tabletkę można podzielić na równe dawki. Interakcje z innymi lekami: Tiamina jest dezaktywowana przez 5-fluorouracyl, ponieważ 5-fluorouracyl hamuje fosforylację tiaminy do tiaminy pirofosforanu. Przeciwwskazania: Nadwrażliwość na substancję czynną lub którąkolwiek z substancji pomocniczych. Specjalne ostrzeżenia i środki ostrożności dotyczące stosowania: Brak. Działania niepożądane: zaburzenia układu immunologicznego: bardzo rzadko, reakcje nadwrażliwości (pokrzywka, wysypka), zaburzenia żołądka i jelit: bardzo rzadko. W badaniach klinicznych benfotiaminy, zaburzenia żołądka i jelit jak nudności i inne dolegliwości żołądkowo-jelitowe, udokumentowano w pojedynczych przypadkach. Jednak częstość występowania nie różniła się od tej w grupach placebo. Związek przyczynowy z benfotiaminą nie jest wystarczająco wyjaśniony i może być zależny od dawki. Przedawkowanie: Przy zalecanym aktualnie podaniu doustnym oraz szerokim zastosowaniu terapeutycznym, nie zanotowano przypadków przedawkowania. Podmiot odpowiedzialny: Wörwag Pharma GmbH & Co. KG, Flugfeld-Allee 24, 71034 Böblingen, Niemcy. Pełna informacja o leku dostępna na życzenie. Informacja medyczna: Woerwag Pharma Polska Sp. z o.o. 00-728 Warszawa, ul. J. Dziekońskiego 1, tel. 22 863 72 81, fax 22 877 13 70. Numer pozwolenia na dopuszczenie do obrotu: 23927, wydane przez URPLWMiPB. Kategoria dostępności: Lek wydawany na receptę.