Witamina B1 (tiamina) jest związkiem egzogennym, który musi być dostarczany wraz z pokarmem.  Śladowe jej ilości mogą być syntetyzowane przez mikroflorę jelit, ale ilości te są niewystarczające do zaspokojenia potrzeb organizmu człowieka.  

Witamina B1 jest katalizatorem kluczowych reakcji biochemicznych zachodzących w organizmie człowieka. Jedną z jej najważniejszych funkcji jest udział w cyklu Krebsa, czyli procesie bioenergetycznym służącym pozyskiwaniu energii wykorzystywanej w procesach życiowych komórki.  Tiamina kontroluje metabolizm aminokwasów oraz przemiany związków organicznych, miedzy innymi pentoz niezbędnych do wytwarzania nukleotydów.

Tiamina bierze udział w przekazywaniu sygnałów nerwowych w synapsach i ma udział w szlakach sygnałowych związanych z odbieraniem bodźców ze środowiska. Znana jest też rola witaminy B1 jako silnego przeciwutleniacza redukującego wolne rodniki tlenowe, a wiec przeciwdziałającego powstawaniu tzw. stresu oksydacyjnego.

Ponieważ witamina B1 pełni tak wiele funkcji, jej niedobór będzie charakteryzował się wieloma różnymi objawami.

Wyniki badań świadczą o dość częstym występowaniu łagodnych stanów niedoboru witaminy B1. Stany te dotyczą zwłaszcza osób starszych, wegetarian, dzieci. Niedobór tiaminy może pogłębiać objawy chorób przewlekłych takich jak np. cukrzyca i przyczyniać się do występowania powikłań tych chorób.  

Łagodny niedobór witaminy B1 powoduje osłabienie, zmęczenie, zaburzenia pamięci, depresję, brak łaknienia i ubytek masy ciała. Znaczny i przewlekły niedobór tiaminy prowadzi do bardzo ciężkich zaburzeń sercowo-naczyniowych, ostrej niewydolności układu krążenia i  obrzęku płuc.

Skrajny niedobór witaminy B1 to choroba beri-beri. W zależności od stopnia niedoboru witaminy B1 wyróżniamy kilka postaci choroby beri-beri. Postać mokra, której głównymi objawami są  zaburzenia sercowo-naczyniowe, nadciśnienie tętnicze i obrzęki obwodowe; postać sucha, której głównym objawem jest symetryczna polineuropatia obwodowa zarówno ruchowa jak i czuciowa oraz postać piorunująca  beri-beri, zwana także zespołem Shoshina, która cechuje się ostrą niewydolnością układu krążenia połączoną z obrzękiem płuc.

Awitaminoza B1, czyli choroba beri-beri  została po raz pierwszy opisana na przełomie XIX i XX wieku przez holenderskiego lekarza Christiaana Eijkmana. Stwierdził on badając populację wschodnioazjatycką, że przyczyną choroby jest brak składnika, który znajduje się w otrębach ryżowych. Te obserwacje skłoniły innych uczonych do pracy nad wyizolowaniem tej substancji. 

Jednak odkrycie witaminy B1 (tiaminy) to zasługa polskiego uczonego  biochemika Kazimierza Funka. Na początku XX wieku podjął on próbę wyizolowania z otrąb ryżowych substancji, która według niego mogła być odpowiedzialna za wywołanie objawów choroby beri-beri. Otrzymał niejednorodną pod względem chemicznym substancję ale stwierdził, że substancja ta w swojej strukturze zawiera grupę aminową. Zaproponował więc nazwę witamina, czyli amina życia. Ta nazwa została później przyjęta dla całej grupy związków niezbędnych do procesów biochemiczno-fizjologicznych zachodzących w organizmie człowieka, związków których organizm człowieka nie jest w stanie syntetyzować, a  które muszą być  pozyskiwane z pokarmem lub powstają wskutek symbiozy z mikroorganizmami.

Obecnie na rynku dostępne są leki zawierające tiaminę, ale także jej udoskonaloną formę w postaci benfotiaminy. Przewagą benfotiaminy są lepsze właściwości biochemiczne, ponieważ jest ona rozpuszczalna w tłuszczach oraz ulega absorbcji proporcjonalnie do dawki. Oznacza to, że im większą ilość benfotiaminy dostarczymy do organizmu, tym więcej substancji aktywnej zostanie przyswojone. Dzieje się tak dzięki wykorzystaniu procesu dyfuzji biernej prowadzącego do wyrównania stężeń po obu stronach błony komórkowej. W przypadku rozpuszczalnej w wodzie tiaminy do transportu niezbędne są specjalne transportery, których w organizmie jest ograniczona liczba powodując, że absorpcja większych dawek niż 5 mg jest ograniczona. Transportery tiaminy wymagają także większego wydatku energetycznego do przetransportowanie jej do komórki. Dzięki temu benfotiamina osiąga 5 razy wyższe stężenie w komórce, niż zwykła tiamina.

Piśmiennictwo:

1.      Adam Tylicki, Magdalena Siemieniuk. Tiamina i jej pochodne w regulacji metabolizmu Komórek. Postepy Hig Med Dosw (online), 2011; 65: 447-469

2.      Karnafel W.: Plejotropowe działanie benfotiaminy. Alergia, 2014, 1: 42-47

Nazwa produktu leczniczego i nazwa powszechnie stosowana: Benfogamma (Benfothiaminum), 50mg. Postać farmaceutyczna: tabletki drażowane, 1 tabletka drażowana zawiera 50 mg benfotiaminy (Benfothiaminum). Wskazania do stosowania: Leczenie i zapobieganie skutkom niedoborów witaminy B1 w organizmie. Niedobór witaminy B1 może wystąpić w następujących przypadkach: nieprawidłowym żywieniu ubogim w witaminę B1, karmieniu pozajelitowym, intensywnej diecie odchudzającej (głodowej) i hemodializie; przewlekłym alkoholizmie (alkohol blokuje wchłanianie witaminy B1) i w powikłaniach wynikających z przewlekłego alkoholizmu. Przeciwwskazania: Nadwrażliwość (alergia) na benfotiaminę, tiaminę lub którakolwiek z substancji pomocniczych. Podmiot odpowiedzialny: Wörwag Pharma GmbH & Co. KG, Calwer Strasse 7, 71034 Böblingen, Niemcy. Pełna informacja o leku dostępna na życzenie. Informacja medyczna: Woerwag Pharma Polska Sp. z o.o. ul. Dziekońskiego 1, 00-728 Warszawa, tel. 22 863 72 81, fax 22 877 13 70. Kategoria dostępności: Lek wydawany bez recepty.                                                                                                                                                                                

Przed użyciem zapoznaj się z ulotką, która zawiera wskazania, przeciwwskazania, dane dotyczące działań niepożądanych