B1 – witamina o wielkim znaczeniu dla prawidłowego funkcjonowanie układu nerwowego.

 

Witamina B1 pełni w organizmie wiele funkcji. Jest odpowiedzialna miedzy innymi za proces metabolizmu glukozy. Witamina B1 wspiera też system nerwowy w jego funkcji przekazywania bodźców odbieranych ze środowiska oraz w zobojętnianiu rodników tlenowych jakie wytwarzane są w komórkach a które doprowadzają do destrukcji tych komórek.

Ponieważ witamina B1 pełni tak wiele funkcji, jej niedobór będzie miał obraz kliniczny dość złożony. Pacjenci z niedoborem witaminy B1 mogą skarżyć się miedzy innymi na osłabienie, zmęczenie, zaburzenia pamięci, depresję, brak łaknienia i ubytek masy ciała.

 

Witamina B1 jest magazynowana w organizmie człowieka, ale jej zapasy są ograniczone   (około 30 mg).   Zazwyczaj wyczerpują się one w ciągu 2-3 tygodni.   Niedobór B1 może wynikać ze zmniejszonego spożycia (najczęściej z powodu niskiej zawartości w diecie lub upośledzonego wchłaniania), zwiększonego zapotrzebowania (np. w ciąży, diety wysokowęglowodanowe) lub zwiększonej utraty przez nerki.

W krajach rozwiniętych niedobór tiaminy z powodu niedożywienia występuje rzadko. Często jest wynikiem restrykcyjnych diet, nadużywania alkoholu i chorób przewlekłych jak cukrzyca, choroby nowotworowe, operacje bariatryczne. Wtórny niedobór witaminy B1 może również towarzyszyć niewydolności serca lub długotrwałemu stosowaniu leków moczopędnych.

 

Spośród grup ryzyka osób u których mogą wystąpić niedobory witaminy B1 wymienia się osoby o wysoce wybiórczej diecie jak wegetarianie, weganie, osoby chore na cukrzycę, alkoholicy, osoby leczone przewlekle niektórymi grupami leków, osoby dializowane.

 

Dieta wegetariańska, wegańska ale również źle zbilansowana dieta wynikająca z zaniedbań dietetycznych może prowadzić do niedobory B1. Niektóre pokarmy, jak surowe ryby oraz skorupiaki, a także herbata, kawa (również bezkofeinowa), są produktami zawierającymi tiaminazy rozkładające witaminę B1. Najlepiej poznany zespół niedoboru witaminy B1 wynikający z nieprawidłowej diety to choroba beri beri. Choroba ta objawia się zaburzeniami ze strony nerwów obwodowych (neuropatie obwodowe, zapalenia nerwów), zaburzeniami sercowo-naczyniowymi i obrzękami obwodowymi. Wraz z postępem choroby rozwija się ogólne zapalenie nerwów z nadmierną pobudliwością i drgawkami mięśniowymi przechodzące w stany zwyrodnienia nerwów, prowadzące do porażeń, a nawet śmierci.

 

Niedobór tiaminy stanowi istotny problem w geriatrii. Badania przeprowadzone w dwóch grupach pacjentów, w przedziale wiekowym 76–90 lat, wykazały stan hipowitaminozy B1 u przeszło 40% osób hospitalizowanych i 20% przypadków ambulatoryjnych. Niedobór witaminy B1 u osób starczych wiąże się z zażywaniem diuretyków, niezbilansowaną dietą, a także z pogorszeniem wchłaniania się tiaminy w układzie pokarmowym wraz z wiekiem.

 

U osób dializowanych wyczerpywanie się zapasu witamin w organizmie aż do ich niedoboru jest procesem przewlekłym. Witaminy rozpuszczalne w wodzie są wydalane z organizmu z dializatem. Straty witaminy B1 w przebiegu hemodializy są dość wysokie. Podczas pojedynczego zabiegu procentowy spadek stężenia witaminy B1 we krwi to od 6 do 82%. U chorych dializowanych często pierwszym i nietypowym objawem niedoboru tiaminy są zaburzenia świadomości. Częstą, chociaż sporadycznie rozpoznawaną jednostką chorobową w tej grupie chorych jest encefalopatia Wernickego wynikająca z dużego niedoboru tiaminy.

 

Zabiegi bariatryczne to też przyczyna niedoboru witaminy B1. Częstość występowania niedoborów witaminy B1 po zabiegach bariatrycznych waha się od 1-49%. Zależy to od rodzaju zabiegu, zakresu i stanu pacjenta przed operacją. U większości pacjentów rozwija się niedobór witaminy B1 w ciągu 1–3 miesięcy po operacji.

 

Grupa chorych z cukrzycą to pacjenci u których niedobory witaminy B1 są najczęściej rozpoznawane. Ponieważ witamina B1 odgrywa kluczową rolę w cyklu przemian glukozy (glikoliza), zapotrzebowanie na nią u chorych z cukrzycą jest wysokie.  Badania wykazały wzrost ilości tiaminy w moczu wydalanej u pacjentów z cukrzycą w porównaniu z grupą kontrolną (24-krotnie większe u pacjentów z cukrzycą typu 1 i 16-krotnie większe z cukrzycą typu 2).

Udowodniono, że podawanie witaminy B1 diabetykom może znacząco opóźniać wystąpienie powikłań w postaci mikroangiopatii oraz neuropatii wynikających z podwyższonego poziomu glukozy we krwi, gdyż wpływa ona normalizująco na metabolizm węglowodanów oraz lipidów.  

 

Podobnie choroba alkoholowa może prowadzić do niedoboru witamin. Jest to związane ze zmniejszonym przyjmowaniem pokarmów a także działaniem alkoholu, który osłabia przyswajanie, metabolizm i wykorzystywanie składników pokarmowych w nich zawartych.

U alkoholików dochodzi do upośledzenia konwersji tiaminy w jej postać aktywną pirofosforan tiaminy, dlatego niedobór witaminy B1 obserwowany jest dość często.

 

Wtórny niedobór witaminy B1 obserwowano u pacjentów z przewlekłą niewydolnością serca i zastoinową niewydolnością serca długotrwale przyjmujących furosemid. Niekorzystne działanie tego leku zależy od dawki i powoduje nadmierne wydalanie tiaminy z moczem.

 

Należy pamiętać, że niedobór witaminy B1 może występować w różnych grupach pacjentów, a jego objawy nie są specyficzne i mogą być mylone z symptomami innych chorób. 

Zdecydowanie najkorzystniejszym sposobem leczenia niedoboru witaminy B1 jest podawanie benfotiaminy z uwagi na 5-krotnie wyższą biodostępność w stosunku do zwykłej tiaminy.

 

Benfotiamina jest syntetycznym odpowiednikiem tiaminy. Jako rozpuszczalna w tłuszczach pochodna witaminy B1 jest wchłaniana w jelicie cienkim. Absorbcja benfotiaminy jest proporcjonalna do dawki. Oznacza to, że im większą ilość benfotiaminy dostarczymy do organizmu, tym więcej zostanie przyswojone przez organizm. Dzieje się tak dzięki wykorzystaniu protego zjawiska fizycznego, jakimi jest dyfuzja bierna. W przypadku tiaminy, do transportu niezbędne są specjalne transportery wymagające większego wydatku energetycznego do przetransportowanie tiaminy do komórki. Dzięki temu Benfotiamina osiąga 5 razy wyższe stężenie w komórce, niż zwykła tiamina.

 

 

  

 

Piśmiennictwo:

1.      Adam Tylicki, Magdalena Siemieniuk. Tiamina i jej pochodne w regulacji metabolizmu Komórek. Postepy Hig Med Dosw (online), 2011; 65: 447-469

2.      Jennifer C Kerns, Cherinne Arundel, Lakhmir S Chawla. Thiamin Deficiency in People with Obesity.American Society for Nutrition. Adv. Nutr. 6: 147–153, 2015;

3.       Karnafel W.: Plejotropowe działanie benfotiaminy. Alergia, 2014, 1: 42-47

4.      Christine Stroh, Frank Meyer, Thomas Manger.Beriberi, a Severe Complication after Metabolic Surgery – Review of the Literature. Obes Facts 2014;7:246–252

5.      Magdalena Jankowska, Hanna Storoniak, Przemysław Rutkowski. Zaburzenia gospodarki witamin rozpuszczalnych w wodzie u pacjentów hemodializowanych. Forum Nefrologiczne 2011, tom 4, nr 1, 5–13

6.      Ewa Ochwanowska, Bożena Witek, Krzysztof Kumański. Alkohol i witaminy. Kosmos. problemy nauk biologicznych Tom 61 2012 Numer 1 (294) Strony 57–66

7.      Lieber, C.S. The influence of alcohol on nutritional status. Nutrition Reviews 46(7):241-254, 1988

8.      Lukáš Pácal, Katarína Kuricová, Kateřina Kaňková. Evidence for altered thiamine metabolism in diabetes: Is there a potential to oppose gluco- and lipotoxicity by rational supplementation? World J Diabetes 2014 June 15; 5(3): 288-295

9.      Thiamin Deficiency in People with Obesity 1,2.

 

Nazwa produktu leczniczego i nazwa powszechnie stosowana: Benfogamma (Benfothiaminum), 50mg. Postać farmaceutyczna: tabletki drażowane, 1 tabletka drażowana zawiera 50 mg benfotiaminy (Benfothiaminum). Wskazania do stosowania: Leczenie i zapobieganie skutkom niedoborów witaminy B1 w organizmie. Niedobór witaminy B1 może wystąpić w następujących przypadkach: nieprawidłowym żywieniu ubogim w witaminę B1, karmieniu pozajelitowym, intensywnej diecie odchudzającej (głodowej) i hemodializie; przewlekłym alkoholizmie (alkohol blokuje wchłanianie witaminy B1) i w powikłaniach wynikających z przewlekłego alkoholizmu. Przeciwwskazania: Nadwrażliwość (alergia) na benfotiaminę, tiaminę lub którakolwiek z substancji pomocniczych. Podmiot odpowiedzialny: Wörwag Pharma GmbH & Co. KG, Calwer Strasse 7, 71034 Böblingen, Niemcy. Pełna informacja o leku dostępna na życzenie. Informacja medyczna: Woerwag Pharma Polska Sp. z o.o. ul. Dziekońskiego 1, 00-728 Warszawa, tel. 22 863 72 81, fax 22 877 13 70. Kategoria dostępności: Lek wydawany bez recepty.                                                                                                                                                                                 

Przed użyciem zapoznaj się z ulotką, która zawiera wskazania, przeciwwskazania, dane dotyczące działań niepożądanych i dawkowanie oraz informacje dotyczące stosowania produktu leczniczego, bądź skonsultuj się z lekarzem lub farmaceutą, gdyż każdy lek niewłaściwie stosowany zagraża Twojemu życiu lub zdrowiu.