Regularne badanie oraz edukacja pacjentów to podstawa.

Wytyczne Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego opublikowane w 2020 roku potwierdzają znaczenie wczesnego wykrycia powikłań cukrzycowych, i wskazują, że diagnostyka neuropatii cukrzycowej, oprócz szczegółowego wywiadu, powinna obejmować ocenę funkcji włókien cienkich (czucie bólu i/lub temperatury) oraz włókien grubych (czucie wibracji). Ocena powinna być przeprowadzona po 5 latach od rozpoznania cukrzycy  u chorych z cukrzycą typu 1 oraz w momencie rozpoznania cukrzycy w przypadku pacjentów z typem 2. Każdy diabetyk przynajmniej raz w roku powinien mieć wykonywanie badane pod kątem neuropatii, chyba że wcześniej zgłosi niepokojące objawy.

Postępowanie wskazane przez Polskie Towarzystwo Diabetologiczne ma ogromna wartość, jeśli chodzi o wczesne wykrycie powikłań cukrzycy, jest dość proste w wykonaniu, ale wymaga systematyczności oraz czasu poświęconego pacjentowi. Zrozumienie znaczenia problemu neuropatii oraz możliwych objawów przez pacjenta oraz zaangażowanie w regularne badania pielęgniarek jest więc nieocenione. Pielęgniarka może wykorzystać czas oczekiwania pacjenta na wizytę u diabetologa i przeprowadzić odpowiednie badania. Jest to też czas na przeprowadzenie wywiadu z pacjentem w kierunku objawów, które mogą sugerować pojawienie się polineuropatii, jak: mrowienie i pieczenie kończyn, przeszywający i kłujący ból nasilający się w nocy, itd.

Z drugiej strony nieocenioną rola pielęgniarki diabetologicznej oraz edukatorki jest przygotowanie pacjenta do samokontroli i świadomego udziału w procesie leczenia.  Dzięki takim szkoleniom pacjent uświadamia sobie swój własny stan zdrowia, stopień zaawansowania cukrzycy i przede wszystkim istotę tej choroby i jej powikłań. 

Systematyczna kontrola i zapisywanie wyników badań w dokumentacji medycznej oraz dzienniczku pacjenta umożliwia lekarzowi weryfikację postępu neuropatii i zaangażowanie pacjenta w  regularną kontrolę. Nie bez znaczenia jest też skrócenie czasu wizyty u lekarza, choć najważniejsze  jest umożliwienie szybszego wdrożenie działań w celu zapobiegania rozwojowi powikłań już na najwcześniejszym etapie rozwoju choroby.

Jednym z leków zalecanych przez Polskie Towarzystwo Diabetologiczne jest benfotiamina (pochodna witaminy B1), która w mniejszej dawce 50mg dostępna jest w aptekach jako lek bez recepty.  Udowodniono, że podawanie witaminy B1 diabetykom może znacząco opóźniać wystąpienie powikłań, zarówno w postaci mikroangiopatii, jak i uszkodzeń średnich oraz dużych naczyń krwionośnych, wynikających z podwyższonego poziomu glukozy we krwi. Właściwy poziom witaminy B1 wpływa bowiem normalizująco na metabolizm węglowodanów oraz lipidów.

Zapotrzebowanie na ta witaminę u osób z cukrzycą jest duże. Wynika to z podwyższonego poziomu glukozy we krwi, a co za tym idzie przyspieszenia procesów przemiany metabolicznej glukozy, w których uczestniczy tiamina, a także z faktu, że chorzy z cukrzycą wykazują zwiększone wydalanie tiaminy z moczem.

Badania kliniczne wykazały 24-krotnie większe wydalanie tiaminy z moczem u pacjentów z cukrzycą typu I oraz 16-krotnie większe wydalanie witaminy B1 u pacjentów z cukrzycą typu II w porównaniu z grupą kontrolną osób zdrowych.

Wysokie zapotrzebowanie na witaminę B1 u osób z cukrzycą oraz jej zwiększone wydalanie z moczem prowadzi do niedoboru B1. Ponieważ materiał energetyczny dla komórek nerwowych pochodzi z glukozy, zaburzenie procesu glikolizy z powodu niedoboru witaminy B1 najwcześniej uwidacznia się w postaci neuropatii cukrzycowej.

Benfogamma to lek zawierający benfotiaminę. Jest to syntetyczna postać witaminy B1. Benfotiaminę  po raz pierwszy otrzymano w 1952 roku w Japonii. Jako rozpuszczalna w tłuszczach pochodna witaminy B1 jest absorbowana w jelicie cienkim. Absorbcja benfotiaminy jest proporcjonalna do dawki i bez kinetyki wysycania. W wyniku odszczepienia w śluzówce jelit grupy monofosforanowej powstaje rozpuszczalna w tłuszczach S-benzoil-tiamina, która następnie przekształca się w dwufosforan tiaminy (TDP), dzięki czemu benfotiamina osiąga 5 razy wyższe stężenie w komórce niż zwykła tiamina.  

Neuropatia cukrzycowa to najczęstsze powikłanie cukrzycy, a pacjenci na ogół nie zdają sobie sprawy z rozwijającego się uszkodzenia komórek układu nerwowego powodując, że przez wiele miesięcy, a nawet lat, zmiany neuropatyczne przebiegają i postępują czyniąc znaczne spustoszenie w układzie nerwowym diabetyka. Pacjenci nie kojarzą objawów neuropatii z cukrzycą, więc rzadko rozpoznawana jest na wczesnym etapie, a brak szybkiego wykrycia i odpowiedniego leczenia pogarsza rokowanie prowadząc do coraz trudniej gojących się ran, rozwoju stopy cukrzycowej lub zaburzeń pracy wielu narządów.

Piśmiennictwo:

1.       Polskie Towarzystwo Diabetologiczne. Zalecenia kliniczne dotyczące postepowania u chorych na cukrzycę 2020. Diabetologia Praktyczna 2020. Tom 6, nr 1.  

2.       Adam Tylicki, Magdalena Siemieniuk. Tiamina i jej pochodne w regulacji metabolizmu Komórek. Postepy Hig Med Dosw (online), 2011; 65: 447-469

3.       Karnafel W.: Plejotropowe działanie benfotiaminy. Alergia, 2014, 1: 42-47

4.       Lukáš Pácal, Katarína Kuricová, Kateřina Kaňková. Evidence for altered thiamine metabolism in diabetes: Is there a potential to oppose gluco- and lipotoxicity by rational supplementation? World J Diabetes 2014 June 15; 5(3): 288-295

5.       S Szczyrba, G Kozera, L Bieniaszewski, W M. Nyka. Neuropatia cukrzycowa — patogeneza, rozpoznawanie, zapobieganie, leczenie. Forum Medycyny Rodzinnej 2010, tom 4, nr 5, 339–355

6.       Charakterystyka Produktu Leczniczego Benfogamma oraz Benfogamma Forte.

7.       P Witek, J Sieradzki. Wpływ leczenia benfotiaminą na dolegliwości bólowe w polineuropatii cukrzycowej. Diabetologia Praktyczna 2003, tom 4, nr 4, 273–277

8.       M Majewska , P. Kozanecka, E. Szałek. Działanie benfotiaminy w farmakoterapii powikłań cukrzycy.  Farmacja Współczesna 2019. 12: 151-157

Nazwa produktu leczniczego i nazwa powszechnie stosowana: Benfogamma (Benfothiaminum), 50mg. Postać farmaceutyczna: tabletki drażowane, 1 tabletka drażowana zawiera 50 mg benfotiaminy (Benfothiaminum). Wskazania do stosowania: Leczenie i zapobieganie skutkom niedoborów witaminy B1 w organizmie. Niedobór witaminy B1 może wystąpić w następujących przypadkach: nieprawidłowym żywieniu ubogim w witaminę B1, karmieniu pozajelitowym, intensywnej diecie odchudzającej (głodowej) i hemodializie; przewlekłym alkoholizmie (alkohol blokuje wchłanianie witaminy B1) i w powikłaniach wynikających z przewlekłego alkoholizmu. Przeciwwskazania: Nadwrażliwość (alergia) na benfotiaminę, tiaminę lub którakolwiek z substancji pomocniczych. Podmiot odpowiedzialny: Wörwag Pharma GmbH & Co. KG, Calwer Strasse 7, 71034 Böblingen, Niemcy. Pełna informacja o leku dostępna na życzenie. Informacja medyczna: Woerwag Pharma Polska Sp. z o.o. ul. Dziekońskiego 1, 00-728 Warszawa, tel. 22 863 72 81, fax 22 877 13 70. Kategoria dostępności: Lek wydawany bez recepty.

Przed użyciem zapoznaj się z ulotką, która zawiera wskazania, przeciwwskazania, dane dotyczące działań niepożądanych i dawkowanie oraz informacje dotyczące stosowania produktu leczniczego, bądź skonsultuj się z lekarzem lub farmaceutą, gdyż każdy lek niewłaściwie stosowany zagraża Twojemu życiu lub zdrowiu.