Cukrzyca jest przewlekłą chorobą metaboliczną wymagającą stałego nadzoru i kontroli. Opieka nad pacjentem z cukrzycą to nie tylko opieka lekarska lecz praca całego zespołu. Niezwykle ważną rolę odgrywa edukacja pacjenta i pomoc w samodiagnostyce. Ta zadanie znakomicie realizuje pielęgniarka.

Edukacja i uświadomienie pacjenta odnośnie możliwych objawów, często niekojarzonych przez diabetyków z cukrzycą i neuropatią cukrzycową jest trudnym, ale bardzo ważnym zadaniem. Tylko dzięki temu możliwe jest rozpoczęcie leczenia powikłań cukrzycy już na wczesnym etapie. Rola pielęgniarki, edukatorki jest kluczowa aby pacjent właściwe odczytywał sygnały wysyłane przez swój organizm i zgłaszał niepokojące objawy. Inaczej ani lekarz, ani pielęgniarka nie dowie się o narastającym problemie.

 

Niestety wciąż codzienna samokontrola kojarzy się pacjentom tylko z wykonywaniem badania poziomu glikemii, a obowiązkowym elementem powinna być również obserwacja innych objawów, które mogą wskazywać na pojawiające się powikłania cukrzycy. Najczęściej obserwowanym i najwcześniej występującym powikłaniem tej choroby jest neuropatia cukrzycowa. Lekceważona i nieleczona prowadzi do rozwoju tzw. zespół stopy cukrzycowej. 

Pojawiające się owrzodzenia w obrębie stóp niejednokrotnie prowadzą do amputacji i niepełnosprawności chorych na cukrzycę. Dzięki wczesnemu rozpoznaniu i leczeniu cukrzycy zapobiegamy pojawieniu się czynników ryzyka wystąpienia neuropatii cukrzycowej, a systematyczne badania w tym kierunku zapobiegają lub opóźniają wystąpienie odległego powikłania jakim jest zespół stopy cukrzycowej.

 

Ryzyko owrzodzenia lub amputacji stopy zwiększa: 

• cukrzyca trwająca dłużej niż 10 lat zwłaszcza u mężczyzn

• neuropatia obwodowa z utratą czucia;

• występujące powikłania sercowo-naczyniowe, retinopatia  

• zniekształcenia kości stóp

• zmiany w naczyniach obwodowych (osłabione lub zniesione tętno na stopie);

 

W celu zdiagnozowania neuropatii cukrzycowej i włączenia właściwego leczenia konieczny jest dokładny wywiad z pacjentem, uzyskanie informacji czy kiedykolwiek od momentu rozpoznania cukrzycy pacjent miał badane stopy? Czy ma niepokojące objawy w obrębie stóp i/lub dłoni? Czy miał kiedykolwiek owrzodzenia na stopach?

 Ważne jest też uzyskanie informacji, czy występują u pacjenta objawy takie jak: 

• uczucie drętwienia, pieczenia,  mrowienia, palenia, szarpania, 

• uczucie gorąca lub chłodu

• bóle samoistne, przeszywające bóle typu „skarpetek i rękawiczek, 

• przeczulica skóry

• skurcze mięśniowe, głównie w okolicy stóp i podudzi. 

 

W diagnostyce różnicowej musimy wziąć pod uwagę fakt, że dolegliwości wynikające z występowania neuropatii cukrzycowej nasilają się nocą, objawy utrzymują się od kilku miesięcy, a wysiłek fizyczny nie wywołuje, ani nie nasila dolegliwości. 

 

Równie ważną rzeczą jak wywiad jest badanie stóp,  ocena funkcji włókien nerwowych:  cienkich (czucie bólu i temperatury) oraz grubych (czucie wibracji).  W ocenie ważne jest ustalenie, czy występują upośledzenie czucia, brak czucia (tzw. „ objawy ujemne”) czy czucie nieprawidłowe, przeczulica (tzw. „objawy dodatnie”). 

 

Badając pacjenta oceniamy: 

• czucie dotyku

• czucie temperatury

• czucie bólu

• czucie wibracji

 

Zgodnie z zaleceniami Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego pierwsze badanie pod katem neuropatii powinno odbyć się:

• w cukrzycy typu 1 — po 5 latach od momentu zachorowania, o ile wcześniej nie występują objawy sugerujące występowanie neuropatii,

• w cukrzycy typu 2 — w momencie rozpoznania choroby,

 

Następnie kontrola występowania objawów neuropatii cukrzycowej powinna odbywać się co najmniej raz w roku. 

 

 Kolejnym bardzo ważnym zadaniem pielęgniarki  jest przekazanie pacjentowi wyników badania i edukacja jak powinien postępować, żeby uniknąć lub spowolnić powstawanie powikłań cukrzycy.

Podstawowe informacje jakie należy przekazać pacjentowi to:

- stosowanie właściwej diety w celu utrzymanie prawidłowego poziomu glikemii  

- codzienna kontrola glikemii 

- prawidłowa pielęgnacja stóp w celu prewencji zespołu stopy cukrzycowej  

- utrzymanie zalecanego stężenia lipidów we krwi i prawidłowego ciśnienia tętniczego

- zaprzestanie palenia papierosów i picia alkoholu

- systematyczny umiarkowany wysiłek fizyczny

-  stosowanie zaleconego leczenia w przypadku zdiagnozowania neuropatii cukrzycowej 

 

Zgodnie z zaleceniami Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego w przyczynowym leczeniu neuropatii cukrzycowej rekomendowane są trzy substancje aktywne, z których jedna w dawce 50mg benfotiaminy jest lekiem OTC wydawanym bez recepty. Pozostałe substancje czynne są preparatami na receptę. 

 

50mg benfotiaminy w formie leku bez recepty, to dobrze znany lek Benfogamma, dostępny na polskim rynku od prawie 20 lat (opakowania 50 lub 100 drażetek). Początkowo dawka 50mg benfotiaminy była również lekiem na receptę, ale od ponad 10 lat produkt nie wymaga już preskrypcji lekarza. Umożliwia to pacjentowi dużo łatwiejszy dostęp do leczenia i dużo szybsze rozpoczęcie terapii. Dzięki statusowi OTC pacjent ma możliwość kontynuowania leczenia bez konieczności częstych wizyt u lekarza. 

 

Głównym wskazaniem do stosowania Benfogamma jest leczenie i przeciwdziałanie niedoborom witaminy B1. Dlaczego więc benfotiamina, a nie zwykła tiamina?

 

Benfotiamina jest syntetyczną formą witaminy B1. Jest to rozpuszczalna w tłuszczach pochodna witaminy B1 wchłaniana w jelicie cienkim. Absorbcja benfotiaminy jest proporcjonalna do dawki. Oznacza to, że im większą ilość benfotiaminy dostarczymy do organizmu, tym więcej zostanie przyswojone. Dzieje się tak dzięki wykorzystaniu podstawowego zjawiska fizycznego, jakim jest dyfuzja bierna. W przypadku tiaminy, do transportu niezbędne są specjalne transportery, których w organizmie jest ograniczona liczba oraz które dodatkowo wymagają wydatku energetycznego aby przetransportować tiaminę do wnętrza komórki. To sprawia, że benfotiamina przenoszona jest łatwiej i bardziej efektywnie osiągając 5 razy wyższe stężenie w komórce, niż zwykła tiamina.

 

 

                                         

 

 

Piśmiennictwo:

1. Polskie Towarzystwo Diabetologiczne. Zalecenia kliniczne dotyczące postepowania u chorych na cukrzycę 2020. Diabetologia Praktyczna 2020. Tom 6, nr 1.   

2. Stanowisko American Diabetes Association „Standardy opieki medycznej nad chorymi na cukrzycę”. Przedrukowano za zgodą z:  Diabetologia Praktyczna 2002, tom 3, supl. A, A45-69

3. S Szczyrba, G Kozera, L Bieniaszewski, W M. Nyka. Neuropatia cukrzycowa — patogeneza, rozpoznawanie, zapobieganie, leczenie. Forum Medycyny Rodzinnej 2010, tom 4, nr 5, 339–355

4. ChPL Benfogamma

Nazwa produktu leczniczego i nazwa powszechnie stosowana: Benfogamma (Benfothiaminum), 50mg. Postać farmaceutyczna: tabletki drażowane, 1 tabletka drażowana zawiera 50 mg benfotiaminy (Benfothiaminum). Wskazania do stosowania: Leczenie i zapobieganie skutkom niedoborów witaminy B1 w organizmie. Niedobór witaminy B1 może wystąpić w następujących przypadkach: nieprawidłowym żywieniu ubogim w witaminę B1, karmieniu pozajelitowym, intensywnej diecie odchudzającej (głodowej) i hemodializie; przewlekłym alkoholizmie (alkohol blokuje wchłanianie witaminy B1) i w powikłaniach wynikających z przewlekłego alkoholizmu. Przeciwwskazania: Nadwrażliwość (alergia) na benfotiaminę, tiaminę lub którakolwiek z substancji pomocniczych. Podmiot odpowiedzialny: Wörwag Pharma GmbH & Co. KG, Calwer Strasse 7, 71034 Böblingen, Niemcy. Pełna informacja o leku dostępna na życzenie. Informacja medyczna: Woerwag Pharma Polska Sp. z o.o. ul. Dziekońskiego 1, 00-728 Warszawa, tel. 22 863 72 81, fax 22 877 13 70. Kategoria dostępności: Lek wydawany bez recepty. R/B/P2/102020

Przed użyciem zapoznaj się z ulotką, która zawiera wskazania, przeciwwskazania, dane dotyczące działań niepożądanych i dawkowanie oraz informacje dotyczące stosowania produktu leczniczego, bądź skonsultuj się z lekarzem lub farmaceutą, gdyż każdy lek niewłaściwie stosowany zagraża Twojemu życiu lub zdrowiu.